Φιλοσοφία & Ορολογία

Η HeDBAF αποτελεί ένα εργαλείο πολλαπλών χρήσεων, αναβαθμίσιμο και ανανεώσιμο που στοχεύει όχι μόνο στην παροχή κρίσιμων πληροφοριών στην επιστημονική κοινότητα, τους μηχανικούς, το κράτος και τους απλούς ανθρώπους, αλλά να συμβάλλει σε διάφορες υλοποιήσεις και εφαρμογές, όπως αριθμητική μοντελοποίηση είτε για ανάλυση σεισμικού κινδύνου (SHA), διάδοση τσουνάμι, παραμόρφωση φλοιού κ.λ.π.

Ακολουθώντας τα βήματα της Βάσης Δεδομένων Μεμονωμένων Σεισμογενών Πηγών (DISS) και της Βάσης Δεδομένων Τεταρτογενών Ενεργών Ρηγμάτων της Ιβηρικής (QAFI), η HeDBAF είναι όχι μόνο πηγή πληροφορίας, για τις περισσότερες παραμετρικές πληροφορίες, δίνεται ξεκάθαρα (είτε πρόκειται για βιβλιογραφικά δεδομένα, πρωτότυπα δεδομένα, εμπειρική σχέση ή κρίση εμπειρογνωμόνων, όλα συντομογραφούνται ως κλειδιά πηγής), αλλά και η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την εξαγωγή αυτών των πληροφοριών αναφέρεται. Αυτό σημαίνει ότι ο τελικός χρήστης έχει στη διάθεσή του την προέλευση των παραμετρικών πληροφοριών και τη διάκριση μεταξύ πραγματικών δεδομένων ή οποιουδήποτε άλλου είδους εκτίμησης. Με αυτόν τον τρόπο, η επιστημονική και άκρως εξειδικευμένη ομάδα εργασίας της γεωβάσης δεδομένων διασφαλίζει ότι θα συμπληρωθούν οι περισσότερες παραμετρικές πληροφορίες, αφήνοντας όσο το δυνατόν λιγότερα κενά πεδία.

Για το σκοπό αυτό, ο πυρήνας της γεωβάσης δεδομένων, δηλαδή οι τεκτονικές πληροφορίες, χωρίζονται σε δύο διακριτά, αλλά αλληλένδετα σύνολα δεδομένων: i) τα Ίχνη Ρηγμάτων (FT) και ii) τις Ζώνες Ρηγμάτων (FZ). Ο σκοπός κάθε συνόλου δεδομένων είναι να παρέχει ένα διαφορετικό επίπεδο πληροφοριών που καλύπτουν διαφορετικές ανάγκες. 

Σύνολο Δεδομένων Ιχνών Ρηγμάτων (FT)

Το σύνολο δεδομένων FT περιλαμβάνει ίχνη ρηγμάτων χαρτογραφημένα με την υψηλότερη δυνατή ακρίβεια, πράγμα που σημαίνει ότι είναι ευαίσθητο σε κλίμακα. Η ακρίβεια εξαρτάται από την πηγή των πληροφοριών: μπορεί να προέλθει από ερευνητικές εργασίες, τεχνικές αναφορές, ειδικούς θεματικούς χάρτες κ.λ.π. Η βελτιστοποιημένη κλίμακα οπτικοποίησης είναι κάτω από 1:100.000. Ωστόσο, ως στρώμα του τελικού δημοσιευμένου προϊόντος, είναι ορατό από επιλογή σε οποιαδήποτε κλίμακα. Κάθε ίχνος ρήγματος μπορεί να είναι μέρος ενός τμήματος ρήγματος ή να αντιπροσωπεύει ένα τμήμα ρήγματος από μόνο του ή να είναι μέρος μιας μεγαλύτερης ρηγματικής ζώνης.

Αυτό το σύνολο δεδομένων περιλαμβάνει ρήγματα με γεωμορφικά σημάδια, όπως ελεύθερες όψεις, (coseismic) ρήξεις, ρήγματα ρηγμάτων, τριγωνικές όψεις (flat-irons) ή μερικές φορές συναγόμενα ρήγματα με βάση γεωμορφολογικά στοιχεία, όπως εκτροπές ποταμών, γραμμικά μέτωπα βουνών κ.λ.π. Πρέπει να αναφερθεί ότι τα γεωμορφολογικά στοιχεία αποτελούν συμπληρωματικό στοιχείο για την ακριβέστερη γεωγραφική τοποθέτηση του ίχνους του ρήγματος και όχι για την ύπαρξη του ρήγματος. Στην περίπτωση ρήξεων που σχετίζονται με το σεισμό (σεισμικά ρήγματα), τα ίχνη μπορεί να αντιστοιχούν σε πρωτογενείς ρήξεις εδάφους.

Ο κύριος σκοπός αυτού του συνόλου δεδομένων είναι να παρέχει πληροφορίες απαραίτητες για Κίνδυνος Επιφανειακών Ρηγμάτων ή Κίνδυνος Επιφανειακού Ρήγματος-Ρήξης. Αυτός ο τύπος εκτίμησης κινδύνου είναι ζωτικής σημασίας για το σχεδιασμό κτιρίων και υποδομών, δεδομένου ότι μια πιθανή μετατόπιση του ρήγματος θα μπορούσε να βλάψει τα θεμέλια οποιασδήποτε τεχνικής κατασκευής. Από μια πιο επιστημονική άποψη, η λεπτομερής χαρτογράφηση των ιχνών ρηγμάτων μπορεί να συμβάλει σε σενάρια σύνδεσης/τμηματοποίησης ρηγμάτων. Τέτοια σενάρια είναι επίσης σημαντικά για το SHA, καθώς μπορούν να βοηθήσουν στον προσδιορισμό του εάν μια πιθανή ρήξη μπορεί να περιοριστεί ή να παρέμβει σε γειτονικά ρήγματα, αυξάνοντας έτσι το δυναμικό μεγέθους.

Σύνολο Δεδομένων Ζώνες Ρηγμάτων (FZ). 

Το σύνολο δεδομένων FZ αντιπροσωπεύει ένα ή περισσότερα τμήματα ρηγμάτων παρόμοιων γεωμετρικών και κινηματικών χαρακτηριστικών και, κατά συνέπεια, ένα ή περισσότερα ίχνη ρηγμάτων (FT). Προβάλλεται βέλτιστα σε χάρτες μικρής κλίμακας. Ως αποτέλεσμα, δεν υπάρχει ανάγκη για πολύ λεπτομερή χαρτογράφηση.

Η διακριτική διαφορά μεταξύ Ζωνών Ρηγμάτων και Ιχνών Ρηγμάτων είναι ότι η πρώτη περιλαμβάνει σενάρια σεισμικής ρήξης (ή σενάρια κινδύνου) και μπορεί να χωριστεί σε ένα ή περισσότερα τμήματα ρήγματος. Όσον αφορά τα σενάρια κινδύνου και κατά συνέπεια το SHA, ένα σημαντικό χαρακτηριστικό που πρέπει να εκτιμηθεί είναι ο Μέγιστος Αξιόπιστος Σεισμός (MCE).

Ορολογία & Γλωσσάρι

Ένα Σεισμικό ρήγμα ονομάζεται το γεωλογικά ενεργό ρήγμα, η ενεργοποίηση του οποίου έχει διαπιστωθεί με ισχυρό σεισμό της ενόργανης ή ιστορικής περιόδου, λόγω παρατηρημένης επιφανειακής συνσεισμικής διάρρηξης είτε με παλαιοσεισμολογική μέθοδο.

Διευκρινίζεται ότι ο ανωτέρω ορισμός δεν αποκλείει την ύπαρξη σεισμικών ρηγμάτων που έχουν προσδιοριστεί με σεισμολογικές, γεωφυσικές, γεωδαιτικές ή άλλες ενόργανες παρατηρήσεις.

Ένα ρήγμα χαρακτηρίζεται ως Ενεργό όταν παρουσιάζει μετατόπιση τουλάχιστον μία φορά κατά το Ανώτερο Πλειστόκαινο (τα τελευταία 126.000 χρόνια περίπου) και κατά συνέπεια μπορεί να αποτελέσει πηγή μελλοντικού σεισμού.

Ένα ρήγμα χαρακτηρίζεται ως ενεργό εάν:

  • έχει δώσει επιφανειακή διάρρηξη με ιστορικό ή σύγχρονο σεισμό
  • έχει δώσει εδαφικές διαρρήξεις χρονολογημένες στην περίοδο Ανωτέρου Πλειστοκαίνου-Ολοκαίνου, όπως έχει διαπιστωθεί με τη διάνοιξη παλαιοσεισμολογικών ορυγμάτων κάθετα στο ίχνος του.
  • μετακινεί ή επηρεάζει (π.χ. πτυχώνει) γεωλογικούς σχηματισμούς του Ανωτέρου Πλειστοκαίνου-Ολοκαίνου
  • κατά μήκος του ρήγματος εμφανίζονται, κατά θέσεις, κατοπτρικές επιφάνειες με γραμμές προστριβής που δεν έχουν διαβρωθεί 
  • εμφανίζει κατά μήκος του χαρακτηριστικούς κρημνούς (escarpments) και τεκτονικά πρανή (scarps)
  • στη βάση των πρανών αναπτύσσονται κορήματα ή κώνοι κορημάτων
  • εμφανίζει κατά μήκος του χαρακτηριστικές γεωμορφολογικές δομές (π.χ. τριγωνικά πρανή κλπ)
  • αποκόπτει ή μετατοπίζει τις κοίτες ποταμών ή χειμάρρων με συστηματικό τρόπο
  • παρουσιάζει ασεισμική ολίσθηση (αποδεδειγμένη με γεωδαιτικές μετρήσεις ή άλλες ενδείξεις)
  • συνδέεται με σεισμικά επίκεντρα της ενόργανης περιόδου ή με ευθυγράμμιση μικροσεισμών
  • έχει δομική σχέση με άλλο γνωστό ενεργό ρήγμα (είναι υποπαράλληλο, εκφύεται, έχει κλιμακωτή γεωμετρία κλπ)
  • συνδέεται με ενεργή ηφαιστειότητα ή θερμές πηγές
  • το πεδίο των τεκτονικών τάσεων που προσδιορίστηκε για την τελευταία ενεργοποίηση του είναι περίπου ίδιο με αυτό που δίνουν οι μηχανισμοί γένεσης των σεισμών στην ίδια περιοχή.

Ένα ρήγμα χαρακτηρίζεται ως Δυνητικά Ενεργό όταν έχει δραστηριοποιηθεί τουλάχιστον μια φορά κατά τη διάρκεια του Τεταρτογενούς (τα τελευταία 2.600.000 έτη). 

Σημειώνεται ότι τα δυνητικώς ενεργά ρήγματα:

  • έχουν επηρεάσει μεν ιζηματογενείς αποθέσεις του Τεταρτογενούς αλλά δεν έχουν επαναδραστηριοποιηθεί κατά τα τελευταία 126.000 χρόνια 
  • δεν υπάρχουν γεωλογικά δεδομένα για άμεση σύνδεσή τους με ισχυρούς σεισμούς.
  • εμφανίζουν μικρό βαθμό συσχέτισης με την κατανομή των επικέντρων μεγάλων σεισμών της ενόργανης περιόδου
  • τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της επιφάνειας του εδάφους με τα οποία συνδέονται (π.χ. ρηξιγενείς επιφάνειες) έχουν σημαντική έως πλήρη διάβρωση
  • υπάρχουν στοιχεία προσδιορισμού τους από γεωφυσικές έρευνες σε περιοχές καλυμμένες από πρόσφατες αποθέσεις
  • η διεύθυνσή τους είναι συμβατή με τις ενεργές τεκτονικές τάσεις που επικρατούν στην περιοχή

Μη ενεργά ρήγματα (Ανενεργά ή Άγνωστης δραστηριότητας ρήγματα) χαρακτηρίζονται εκείνα για τα οποία δεν υπάρχουν γεωλογικές ή άλλες (σεισμολογικές, ιστορικές, παλαιοσεισμολογικές, γεωφυσικές) ενδείξεις για ενεργοποίηση τους τουλάχιστον κατά την Τεταρτογενή περίοδο (τελευταία 2.600.000 χρόνια).